Lessons
in Love and Violence van George Benjamin gaat over een
koning, zijn vrouw Isabel, zijn legerleider Mortimer en zijn vriend,
vertrouweling en geliefde Gaveston. Deze vier karakters geven de zoon en de
dochter van de koning en Isabel hun lessen in liefde en geweld: dat gebeurt
door de manier waarop ze met elkaar en met hun onderdanen omgaan. De koning
staat onder grote invloed van zijn geliefde Gaveston. Koningin Isabel plot
tegen de koning met de hulp van legerleider Mortimer. Isabel en Mortimer weten
Gaveston te doden en de macht te grijpen. Ook de koning vindt zijn einde. De
zoon van de koning volgt zijn vader op maar ontworstelt zich aan de invloed van
zijn moeder: hij heeft zijn lessen geleerd.
George Benjamin is de componist van de opera’s Into the Little Hill en Written on Skin. Written on Skin is misschien wel de meest succesvolle opera van de
laatste jaren. Hij ging over de hele wereld en kwam ook bij De Nationale Opera
langs. Lessons in Love and Violence
is de afsluiter van het seizoen van De Nationale Opera. Het werk beleefde
eerder dit jaar zijn wereldpremière in de Royal Opera Covent Garden.
Hoofdrollen worden gezongen door bariton Stéphane Degout, sopraan Barbara
Hannigan en tenor Peter Hoare. Wij gaan u vanavond een opname laten horen van
De Nationale Opera, in het kader van het Holland Festival. In de orkestbak zit
het Radio Philharmonisch Orkest; met dit orkest nam componist George Benjamin
zijn opera nog eens met minuscule precisie door. Zo dadelijk een interview met
de componist.
Het libretto is van George Benjamins vaste medewerker Martin Crimp. Hij schreef een verhaal rond Edward de Tweede: die is de Koning, The King, uit de opera. Over Edward de Tweede schreef Christopher Marlowe in 1592 een koningsdrama dat zich concentreert op de verhouding tussen Edward en Piers Gaveston. Dit zou een homoseksuele verhouding geweest zijn, maar dat is eigenlijk niet eens zeker. Crimp volgt Marlowe echter niet in zijn tekstboek: hij creëert een eigen versie van de verhalen rond Edward de Tweede, die van onze tijd is. Dat Edward een homoseksuele relatie zou hebben, wordt dan ook niet geproblematiseerd. Wél dat hij überhaupt liefde voelt voor iemand die een grote invloed op de macht uitoefent.
Even nog iets over Edward de Tweede: hij leefde van 1284 tot 1327. Van 1307 tot aan zijn dood was hij koning van Engeland. Hij trouwde in 1308 met Isabella van Frankrijk, de dochter van Philips de Vierde. Het huwelijk zou gesloten zijn om de spanningen tussen het Engelse en het Franse koningshuis op te heffen.
In 1300 was Piers Gaveston deel geworden van de hofhouding. Hij had een zeer hechte band met Edward: als gezworen broer, als vriend of als geliefde, dat weten we niet zeker. Het was de arrogantie van Gaveston als de favoriet van Edward die ervoor zorgde dat de adel rond de koning hem liet verbannen en dat de koning op zijn beurt weer belangrijke hervormingen liet intrekken. Gaveston werd geëxecuteerd en er volgden jaren van strijd, met onder andere en belangrijk verlies tegen de Schot Robert the Bruce. Uiteindelijk leidden die toestanden tot jarenlange hongersnood.
Het verzet tegen Edward groeide: in 1325 werd Isabelle naar Frankrijk gestuurd om over een vredesverdrag te onderhandelen. Ze keerde zich tegen Edward en kwam niet meer terug. Ze sloot zich aan bij de verbannen Roger Mortimer. Ze viel met een leger Engeland binnen. Edward vluchtte naar Wales, werd gevangen genomen en afgezet. Hij stierf in 1327: waarschijnlijk vermoord door het nieuwe regime.
Martin Crimp maakte in zijn Lessons in Love and Violence een eigen versie van dit verhaal. Liefde wordt door ’s konings tegenstander Mortimer gezien als een vergif. Het geweld hangt als een dreiging over alles heen, hoewel we de moorden zelf – in de regie van Katie Mitchell in Londen en Amsterdam gedaan met pistolen – wel aangekondigd horen maar niet uitgevoerd zien.
Erica Jeal schrijft in Opera Magazine van juli over de muziek van George Benjamin: “Het orkest is groot, met twee harpen, celesta en cimbalom. Als George Benjamin voor de stemmen schrijft, gebruikt hij slechts een handjevol instrumenten in steeds veranderende lagen; het is alsof de klanken er altijd zijn, maar buiten ons hoorvermogen. In de korte maar stevige tussenspelen tussen de scenes daarentegen, wordt het orkest een groot, dreigend lichaam. […] Benjamin had als dirigent een complete beheersing….’
Het libretto is van George Benjamins vaste medewerker Martin Crimp. Hij schreef een verhaal rond Edward de Tweede: die is de Koning, The King, uit de opera. Over Edward de Tweede schreef Christopher Marlowe in 1592 een koningsdrama dat zich concentreert op de verhouding tussen Edward en Piers Gaveston. Dit zou een homoseksuele verhouding geweest zijn, maar dat is eigenlijk niet eens zeker. Crimp volgt Marlowe echter niet in zijn tekstboek: hij creëert een eigen versie van de verhalen rond Edward de Tweede, die van onze tijd is. Dat Edward een homoseksuele relatie zou hebben, wordt dan ook niet geproblematiseerd. Wél dat hij überhaupt liefde voelt voor iemand die een grote invloed op de macht uitoefent.
Even nog iets over Edward de Tweede: hij leefde van 1284 tot 1327. Van 1307 tot aan zijn dood was hij koning van Engeland. Hij trouwde in 1308 met Isabella van Frankrijk, de dochter van Philips de Vierde. Het huwelijk zou gesloten zijn om de spanningen tussen het Engelse en het Franse koningshuis op te heffen.
In 1300 was Piers Gaveston deel geworden van de hofhouding. Hij had een zeer hechte band met Edward: als gezworen broer, als vriend of als geliefde, dat weten we niet zeker. Het was de arrogantie van Gaveston als de favoriet van Edward die ervoor zorgde dat de adel rond de koning hem liet verbannen en dat de koning op zijn beurt weer belangrijke hervormingen liet intrekken. Gaveston werd geëxecuteerd en er volgden jaren van strijd, met onder andere en belangrijk verlies tegen de Schot Robert the Bruce. Uiteindelijk leidden die toestanden tot jarenlange hongersnood.
Het verzet tegen Edward groeide: in 1325 werd Isabelle naar Frankrijk gestuurd om over een vredesverdrag te onderhandelen. Ze keerde zich tegen Edward en kwam niet meer terug. Ze sloot zich aan bij de verbannen Roger Mortimer. Ze viel met een leger Engeland binnen. Edward vluchtte naar Wales, werd gevangen genomen en afgezet. Hij stierf in 1327: waarschijnlijk vermoord door het nieuwe regime.
Martin Crimp maakte in zijn Lessons in Love and Violence een eigen versie van dit verhaal. Liefde wordt door ’s konings tegenstander Mortimer gezien als een vergif. Het geweld hangt als een dreiging over alles heen, hoewel we de moorden zelf – in de regie van Katie Mitchell in Londen en Amsterdam gedaan met pistolen – wel aangekondigd horen maar niet uitgevoerd zien.
Erica Jeal schrijft in Opera Magazine van juli over de muziek van George Benjamin: “Het orkest is groot, met twee harpen, celesta en cimbalom. Als George Benjamin voor de stemmen schrijft, gebruikt hij slechts een handjevol instrumenten in steeds veranderende lagen; het is alsof de klanken er altijd zijn, maar buiten ons hoorvermogen. In de korte maar stevige tussenspelen tussen de scenes daarentegen, wordt het orkest een groot, dreigend lichaam. […] Benjamin had als dirigent een complete beheersing….’
In een interview dat ik met hem hield op NPORadio4 vertelde George Benjamin dat de precisie en beheersing tot zijn vak behoort. Als componist kiest hij geen kant in zijn verhouding tot de personages - "Ik ben geen negentiende-eeuwse componist met een eenvoudige boodschap die voor iedereen in het publiek hetzelfde moet zijn." - maar dat hij in de loop van het verhaal zijn sympathie verliest voor Mortimer, die vanuit een goede gedachte begint te handelen, maar die fascistische trekjes krijgt in de loop van het verhaal.
Lang deed George Benjamin over het slot, waarin de zoon van de King, na diens tegenstander Mortimer te hebben uitgeschakeld, zijn moeder Isabel buiten spel zet. Aanvankelijk vond Benjamin de woorden van deze zoon hardvochtig en hij wachtte tot op het laatst om ze op muziek te zetten. Hij werd echter geraakt door de tekst van Isabel, die vertelt dat ze nog denkt aan haar echtgenoot en dat ze zich haar onschuld nog kan herinneren. De zoon antwoordt dan dat niemand onschuldig is geweest. Daar vond Benjamin de sleutel tot het componeren van het slot.
Er zijn extremen in de zang - er zit een hoge f in de partij van de zangeres, die in de premièrereeks door sopraan Jennifer France werd gezongen, terwijl Isabel (de rol van Barbara Hannigan) een hoge des moet zingen. Deze extremen blijven echter extremen omdat Benjamin ze spaarzaam toepast: hij ziet geen heil in een opera waarin zijn zangers niet verstaanbaar zijn of niet goed kunnen zingen omdat het onmogelijk wordt de partij te intoneren of omdat ze niet tegen het orkest op kunnen. Het 'monster' in het ruim bezette orkest wordt dan ook alleen losgelaten tijdens de tussenspelen.
Opvallend is de percussiegroep, versterkt met onder meer een cimbalom en slagwerk uit Afrika, Perzië en het Verre Oosten.
Lang deed George Benjamin over het slot, waarin de zoon van de King, na diens tegenstander Mortimer te hebben uitgeschakeld, zijn moeder Isabel buiten spel zet. Aanvankelijk vond Benjamin de woorden van deze zoon hardvochtig en hij wachtte tot op het laatst om ze op muziek te zetten. Hij werd echter geraakt door de tekst van Isabel, die vertelt dat ze nog denkt aan haar echtgenoot en dat ze zich haar onschuld nog kan herinneren. De zoon antwoordt dan dat niemand onschuldig is geweest. Daar vond Benjamin de sleutel tot het componeren van het slot.
Er zijn extremen in de zang - er zit een hoge f in de partij van de zangeres, die in de premièrereeks door sopraan Jennifer France werd gezongen, terwijl Isabel (de rol van Barbara Hannigan) een hoge des moet zingen. Deze extremen blijven echter extremen omdat Benjamin ze spaarzaam toepast: hij ziet geen heil in een opera waarin zijn zangers niet verstaanbaar zijn of niet goed kunnen zingen omdat het onmogelijk wordt de partij te intoneren of omdat ze niet tegen het orkest op kunnen. Het 'monster' in het ruim bezette orkest wordt dan ook alleen losgelaten tijdens de tussenspelen.
Opvallend is de percussiegroep, versterkt met onder meer een cimbalom en slagwerk uit Afrika, Perzië en het Verre Oosten.
In de opera wordt de liefde tussen de Koning –
hij wordt niet bij naam genoemd – en Gaveston verbonden met de ondergang van de
Koning door de invloed van Mortimer en Isabel, de echtgenote van de Koning. In
de laatste scenes zien we ook nog het uit de weg ruimen van Mortimer en het
afzetten van Isabel door de zoon van de koning, die zijn lessen over liefde en
geweld heeft geleerd.
De opera werd in Londen en Amsterdam geregisseerd door Katie Mitchell. De rolbezetting in Amsterdam was als volgt:
Muzikale leiding George
Benjamin
Orkest Radio Filharmonisch Orkest
King Stéphane Degout
Isabel Barbara Hannigan
Gaveston/Stranger Gyula Orendt
Mortimer Peter Hoare
Boy/Young King Samuel Boden
Witness 1/ Singer 1/ Woman 1 Jennifer France
Witness 2/ Singer 2/ Woman 2 Krisztina Szabó
Witness 3 / Madman Andri Björn Róbertsson
Girl Ocean Barrington-Cook
Orkest Radio Filharmonisch Orkest
King Stéphane Degout
Isabel Barbara Hannigan
Gaveston/Stranger Gyula Orendt
Mortimer Peter Hoare
Boy/Young King Samuel Boden
Witness 1/ Singer 1/ Woman 1 Jennifer France
Witness 2/ Singer 2/ Woman 2 Krisztina Szabó
Witness 3 / Madman Andri Björn Róbertsson
Girl Ocean Barrington-Cook
Deel 1
Scene
1.
Mortimer is tegen de liefde. Hij heeft felle kritiek op de obsessie van de Koning voor zijn geliefde Gaveston: in een tijd waarin het volk lijdt onder oorlog en grote sterfteaantallen is er geen ruimte voor liefde. De Koning ontneemt Mortimer zijn ring en daarmee zijn rijkdommen en landgoederen.
Scene 2
Mortimer komt nog eens terug, met in zijn kielzog representanten van het volk. Hij laat aan Isabel zien hoe de Koning zijn plicht verzaakt en het volk laat creperen. Isabel leest het volk de les: een van haar parels, waarmee een lid van het volk een huis zou kunnen kopen en zou kunnen eten, laat ze smelten in azijn. Toch stemt ze toe om Mortimers campagne tegen Gaveston te steunen.
Scene 3
Isabel laat een cantate opvoeren: die van David en Saul. Ze wil naast Gaveston gaan zitten, omdat ze zich dan nader voelt zijn tot haar man. Tijdens die uitvoering wordt Gaveston gearresteerd.
Scene 4
Als hij hoort dat Gaveston dood is, distantieert de Koning zich van Isabel. Hij verstoot haar.
Mortimer is tegen de liefde. Hij heeft felle kritiek op de obsessie van de Koning voor zijn geliefde Gaveston: in een tijd waarin het volk lijdt onder oorlog en grote sterfteaantallen is er geen ruimte voor liefde. De Koning ontneemt Mortimer zijn ring en daarmee zijn rijkdommen en landgoederen.
Scene 2
Mortimer komt nog eens terug, met in zijn kielzog representanten van het volk. Hij laat aan Isabel zien hoe de Koning zijn plicht verzaakt en het volk laat creperen. Isabel leest het volk de les: een van haar parels, waarmee een lid van het volk een huis zou kunnen kopen en zou kunnen eten, laat ze smelten in azijn. Toch stemt ze toe om Mortimers campagne tegen Gaveston te steunen.
Scene 3
Isabel laat een cantate opvoeren: die van David en Saul. Ze wil naast Gaveston gaan zitten, omdat ze zich dan nader voelt zijn tot haar man. Tijdens die uitvoering wordt Gaveston gearresteerd.
Scene 4
Als hij hoort dat Gaveston dood is, distantieert de Koning zich van Isabel. Hij verstoot haar.
Scene 1
Isabel woont nu samen met Mortimer. De zoon van de Koning wordt geïnstrueerd hoe hij zijn koningschap vorm moet geven. Mortimer confronteert hem met een krankzinnige, die beweert dat hij de ware koning is omdat zijn kat dat zegt. De zoon van de Koning wil begrip tonen, maar Mortimer zegt hem dat hij dat niet moet doen: hij is zelf immer de ware Koning.
Scene 2
De Koning is in de gevangenis. Mortimer probeert hem ertoe over te halen om af te treden. Een vreemdeling, de dood, in de gedaante van Gaveston, komt de Koning halen.
Scene 3
De zoon van de Koning heeft de troon bestegen. Hij distantieert zich van zijn moeder. Tijdens, alweer, een voorstelling laat de zoon van de Koning zien dat hij zijn les heeft geleerd: Mortimer wordt gearresteerd om gedood te worden. De voorstelling begint…
